سر خرطومی جالیز از مهمترین آفات جالیز می باشد و به گیاهان خانواده کدوئیان از قبیل هندوانه، خربزه، طالبی، خیار و کدو حمله می کند. با توجه به چند نسلی بودن آفت کنترل آن مشکل بوده و کشاورزان سالانه مقدار زیادی سموم حشره کش را در طی فصل رشد و در چندین نوبت جهت کنترل آفت به کار میبرند.
خسارت این آفت سر خرطومی جالیز شباهت زیادی به آفت مگس جالیز (Dacus ciliatus Loew) و مگس خربزه (Myopardalis pardalina Bigot) دارد و اغلب کشاورزان خسارت آن را با مگس خربزه اشتباه میگیرند. خسارت این آفت از زاهدان، بیرجند، اصفهان، شیراز، مشهد، اردبیل، بندر عباس، ساوه و… گزارش شده است.
چرخه زندگی
این حشرات بسته به شرایط آب و هوایی ۳ الی ۴ نسل در سال تولید می کنند. تخم گذاری روی میوه هایی که به اندازه یک فندق تا سیب هستند انجام می شود. فقط یک زوج نر و ماده روی یک میوه جفت گیری و تخم ریزی می کنند و به ندرت بیش از یک جفت حشره روی میوه دیده می شود. حشرات ماده با خرطوم خود سوراخی در محل مورد نظر (در سمت سایه) به عمق تقریبی ۳ میلیمتر در پوست ایجاد می کنند.
تخم ها در لبه سوراخ قرار می گیرند به طوریکه پس از خارج شدن لارو از تخم داخل این سوراخ افتاده و به طرف داخل میوه شروع به تغذیه می کند. حشره در هر حفره فقط یک تخم می گذارد. تخم ها بیضی شکل و به رنگ سفید شفاف هستند. لاروها سفید و خمیده با سر قرمز و طول ۴ میلیمتر هستند. پس از رشد کامل لاروها، داخل میوه حجره ای جهت شفیرگی ایجاد میشود که پس از خروج حشرات کامل این حجره به شکل لانه زنبور باقی می ماند. خروج حشرات کامل همزمان با پیدایش میوه های جالیز است.
حشرات کامل بدنی به طول ۵ میلیمتر، کاملا سیاه و پوشیده از فرورفتگی های فراوان دارند. دارای خرطوم باریک بلند و کمی خمیده هستند. بالهای زیرین در این حشره کاملا رشد کرده که امکان پرواز کردن را به آنها می دهد. زمستان گذرانی این آفت به صورت حشره کامل داخل میوه های خشکیده است.
نحوه خسارت
نحوه وارد کردن خسارت در آفت سر خرطومی جالیز به دو شکل است. در یک حالت حشرات نر با جویدن دم میوه و بریدن آنها میوه را از بوته جدا می کنند. در محل بریده شده صمغی قهوه ای پررنگ و شفاف ترشح می شود. حشرات ماده روی میوه تخم ریزی کرده و لاروها از دانه و گوشت میوه ها تغذیه می کنند. در این حالت میوه ها اسفنجی و چروکیده شده و در نهایت از بین می روند.
در حالت دیگر پس از تخم ریزی، میوه از بوته جدا نمی شود و فقط تعدادی از سلولهای اطراف سوراخ ایجاد شده از بین می روند و سلول های سالم به رشد خود ادامه می دهند که در نتیجه میوه پیچیده و بد شکل با یک قسمت فرورفته میشود که به راحتی از میوه های سالم قابل تشخیص هستند.
روش های کنترل و مبارزه با آفت
منبع: زریندان جنوب