عروسک خربزه با نام علمی Aulacophora foveicollis یکی از آفات مهم در مزارع کدوئیان میباشد. خیار و خربزه میزبانان ترجیحی این آفت هستند و در درجه دوم به هندوانه و کدو نیز رغبت دارد. عروسک خربزه که برای اولین بار توسط افشار در سال ۱۳۱۷ از ایران گزارش گردید، در اکثر کشورهای آسیایی و اروپایی گزارش شده است. در ایران نیز از استان های مختلف ازجمله تهران، البرز، اصفهان، فارس، کرمان، کرمانشاه و…گزارش شده است. با توجه به رنگ قرمز جذاب این سوسک، به نام عروسک خربزه در ایران نامگزاری شده است.
شکل شناسی و چرخه زندگی:
حشره کامل عروسک خربزه، سوسکی کوچک با طول حدود ۷ میلیمتر میباشد. رنگ بدن که در شناسایی آن نیز کمک کننده است، قرمز روشن بوده و سطح زیرین بدن، چشم ها، شاخک و قطعات دهانی سیاه رنگ میباشد. زمستانگذرانی آفت عروسک خربزه به صورت حشره کامل در مناطق امنی مانند زیر بقایای گیاهی، شکاف تنه ی درختان و زیر کلوخ های خاک میباشد.
سوسک ها در اوایل بهار ظاهر شده و شروع به تغذیه از برگها، جوانه ها و گلهای کدوئیان و حتی گوجه فرنگی و ذرت میکنند. پس از گذشت حدود یک ماه و معمولا در خردادماه، ماده ها تخم های خود را در خاک و نزدیک به طوقه ی گیاهان قرار می دهند. هر حشره ماده به طور متوسط تا ۳۰۰ تخم میگذارد. بعد از گذشت حدود ۲ هفته، لاروها از تخم خارج شده و شروع به تغذیه میکنند.
لاروهای عروسک خربزه استوانه ای شکل و به طول ۱۰-۱۶ میلیمتر میباشند. بدن لارو لیمویی رنگ و کپسول سر تیره رنگ است. بند نهم شکمی لارو سخت شده و برامدگی در قسمت زیرین آن وجود دارد که مانند یک پای کمکی عمل کرده و لارو به کمک آن خود را روی سطوح مختلف محکم نگه میدارد. پس از گذشت ۴ سن لاروی که تقریبا یک ماه به طول می انجامد، لاروها در خاک وارد فاز شفیرگی میشوند. شفیره از نوع آزاد و به رنگ قهوه ای روشن است. فاز شفیرگی کوتاه و حدود ۱۰ روز زمان میبرد. عروسک خربزه با توجه به وضعیت اقلیمی و میانگین دمای منطقه میتواند ۱-۵ نسل در هر سال داشته باشد.
نحوه ی خسارت:
حشره کامل و لاروهای عروسک خربزه دو فرم خسارتزای این آفت محسوب میشوند. حشرات بالغ علاوه بر کدوئیان از برخی از گیاهان دیگر مانند ذرت نیز تغذیه میکنند ولی دامنه تغذیه لاروها محدود به کدوئیان میباشد. سوسک ها برای تغذیه، برگها، جوانه ها و گل ها را ترجیح داده و منجر به سوراخ شدن و مشبک شدن آنها میشوند.
در صورت جوان بودن بوته های گیاه میزبان، سوسک ها قادرند گیاه را عاری از برگ کرده و منجر به خشک شدن آن شوند. حشرات کامل نسل اول در بهار و معمولا در اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت ظاهر و در ساعات گرم روز فعالیت میکنند. خسارت نسل دوم اهمیت اقتصادی ندارد و حشرات برای زمستان گذرانی به پناهگاههای مختلف میروند.
ولی خسارت اصلی آفت عروسک خربزه مربوط به لاروها میباشد که قادرند با تغذیه از طوقه و ریشه منجر به خشک شدن بوته شوند. لاروهای سن یک در روزهای اول از بافت های سطحی طوقه و ریشه تغذیه کرده و سپس وارد بافت ریشه شده و با حفر سوراخی تونل مانند تغذیه خود از بافت های داخلی ریشه را شروع میکند. این تغذیه به مدت یک ماه ادامه خواهد داشت.
این تغذیه منجر به اختلال کار ریشه و پلاسیده شدن بوته و در نهایت خشک شدن آن میشود. علاوه بر این خسارت مستقیم، لاروها با ایجاد راهی برای ورود سایر عوامل خسارتزا مانند قارچ ها و باکتری های خاکزی، منجر به خسارت غیر مستقیم نیز میشوند. جنس قارچی pythium یکی از این قارچ های خاکزی است که میتوانند منجر به پوسیدگی نرم و فساد گردد.
روش های کنترل و مدیریت آفت:
منبع: زریندان جنوب