شته جالیز با نام علمی Aphis gossypii از خانواده Aphididae یکی از مهمترین آفات گیاهان جالیزی به ویژه خیار و گوجه فرنگی در فضای باز و گلخانه محسوب میشود. این حشرات ریز، به صورت گروهی زندگی کرده و علاوه بر گیاهان جالیزی، از بسیاری از گیاهان زراعی و علفهای هرز نیز تغذیه کرده و پراکنش جهانی دارند.
شکل شناسی و چرخه زندگی:
بدن این حشرات کوچک، گلابی شکل بوده و معمولا ۲-۴ میلیمتر طول دارند. رنگ حشرات از سبز روشن تا سبز تیره متمایل به خاکستری متغیر است. در ابتدای چرخه زندگی شته جالیز، حشرات ماده بی بال موسوم به مادههای موسس وجود دارند که قادرند بدون جفت گیری و از طریق بکرزایی تولید مثل کرده و جمعیت را به شدت افزایش دهند.
در بین این جمعیت، افراد بالداری نیز وجود دارند که در گلخانه پراکنده شده و آلودگی را توسعه میدهند. زمستان گذرانی این آفت به صورت مادههای فاقد بال و روی علف های هرز میزبان میباشد. در صورت مساعد بودن شرایط محیطی، شته جالیز تا ۲۰ نسل در سال دارد.
نحوهی خسارت:
شته جالیز دارای قطعات دهانی زننده-مکنده میباشند که آن را به بافت گیاه میزبان وارد کرده و با مکیدن شیره گیاهی تغذیه میکند. خسارت ناشی از این آفت به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم میباشد: در خسارت مستقیم، با تغذیه جمعیت زیادی از شته ها از بافت گیاه میزبان، گیاه دچار فقر مواد کربوهیدارته شده و رشد طبیعی گیاه مختل و کند میشود.
در گیاهان آلوده، برگها دچار پیچیدگی و گل ها دچار ریزش میشوند. شته ها در ابتدا در زیر برگها مستقر و شروع به تغذیه و تکثیر میکنند ولی در ادامه همه گیاه را آلوده میکنند. رشد گیاه آلوده متوقف شده و علائمی مانند حالت تشنگی و کمبود مواد غذایی را نشان میدهند.
شته جالیز ضمن تغذیه از شیره گیاهی، ماده شهد مانندی از بدن خود خارج میکند که خروج این ماده منجر به ایجاد خسارت غیر مستقیم میگردد. با افزایش جمعیت آفت، سطح برگ توسط این شیره پوشانده و چسبناک میگردد. در این صورت سطح فتوسنتز گیاه کم شده و شرایط برای ایجاد بیماری قارچی فوماژین مساعد میگردد. همچنین این آفت میتواند بسیاری از ویروس های گیاهی را از یک گیاه به گیاه دیگر منتقل کند.
روش های کنترل و مدیریت آفت:
منبع: زریندان جنوب