کرم شاخ دار گوجه فرنگی (Manduca quinquemaculata)

کرم شاخ دار گوجه فرنگی نام خود را از دم بلند شاخ مانند روی لارو یا انتهای خلفی کاترپیلار گرفته است. میزبان اصلی آن گوجه فرنگی است و علاوه بر آن به سیب زمینی، بادمجان و فلفل دلمه ای نیز حمله می کند. کرم شاخ دارگوجه فرنگی گاهی اوقات با گونه های مشابه خود مخصوصا کرم شاخدار توتون (Manduca sexta) اشتباه گرفته می شود.

یک راه کلیدی برای تشخیص این کاترپیلارها از طریق علائم روی بدن آنها است. کرم‌های شاخ دار گوجه‌فرنگی دارای خطوط زرد یا سفید V شکل با شاخ سیاه هستند، در حالی که کرم‌های شاخدار توتون دارای خطوط سفید مورب و یک شاخ قرمز هستند.

چرخه زندگی و شکل شناسی

چرخه زندگی کرم شاخ دار گوجه فرنگی از یک الگوی تکاملی کامل پیروی می کند و مرحله لاروی و مرحله بالغ کاملاً متفاوت است. چرخه زندگی شامل چهار مرحله است: تخم، لارو یا کرم، شفیره و پروانه بالغ. تخم‌های کرم شاخ دارگوجه‌فرنگی به رنگ سبز کم‌رنگ مرواریدی تا زرد متمایل به سبز و اندازه آن کمتر از ۰/۰۳۹ اینچ است. پس از بیرون آمدن، کرم ها شروع به تغذیه از بافتهای مختلف گیاه میزبان می کنند. در حین رشد طی فرایند پوست اندازی چندین بار پوست جدید می‌سازند.

زمان بین هر مرحله پوست اندازی، اینستار نامیده می‌شود. لاروها قبل از تبدیل شدن به شفیره از پنج سن عبور می‌کنند. لاروها تا زمانی که طول بدنشان به ۱۰-۷ سانیمتر برسد به تغذیه از گیاه میزبان ادامه میدهند که حدود ۴-۳ هفته طول می کشد. سپس برای شفیره شدن به داخل خاک می روند و به صورت شفیره در خاک زمستان گذرانی می کنند. در طی شفیره شدن، بدن کاترپیلار متلاشی شده و خود را دوباره به یک پروانه بالغ تبدیل می‌کند.

پروانه ها بدن نسبتاً بزرگی با پنج نقطه بزرگ نارنجی در دو طرف شکم خود دارند و با پروانه‌های بالغ کرم شاخدار تنباکو بسیار شبیه به هم هستند، با این تفاوت که شش نقطه در پایین شکم خود دارند که اغلب رنگ نارنجی متمایزتری دارند. پروانه ها پس از بیرون آمدن از شفیره خود، از شهد گل ها تغذیه می کنند و جفت خود پیدا می کنند. پس از تخم گذاری پروانه ماده روی گیاه میزبان مجدد زندگی کرم شاخ دار از سر گرفته می شود.

هر حشره ماده با استفاده از یک اندام دراز در قسمت خلفی خود به نام تخم‌گذار، در هر بوته در سطح زیرین برگها بین ۱ تا ۵ تخم می گذارد و در طول زندگی خود می تواند بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ تخم بگذارد. طول عمر حشرات بالغ چندین هفته است. اگرچه کرم ها بسیار مخرب هستند اما پروانه ها در گرده افشانی بین گیاهان نقش مهم و موثری دارند.

نحوه خسارت

کرم شاخدار گوجه فرنگی، آفت سیری ناپذیری است که از برگ، ساقه و میوه گیاه گوجه فرنگی تغذیه می کند. لاروها با بلعیدن برگهای کامل و ساقه های کوچکتر و گاهی اوقات ایجاد سوراخ در کنار میوه به گیاهان آسیب وارد می کنند. فضولات این لاروها به شکل ضایعات قطره مانند سیاه و کوچک روی برگ ها قابل مشاهده است. کرم شاخ دار را نمی توان به راحتی دید چرا که برخلاف اندازه بزرگی که دارد و حدود ۷ تا ۱۰ سانتی متر می باشد می تواند خیلی خوب خود را پنهان نماید و تنها از طریق یک نشانه یعنی مشاهده برگ های کرم خورده می توان متوجه وجود آنها شد.

روش های کنترل و مبارزه با آفت

• کاشت همراه با سایر گیاهان نظیر همیشه بهار، مرواریدی، ریحان در کنار گوجه فرنگی برای دفع این آفت از میزبان اصلی
• شخم زمین در اواخر پاییز یا اول بهار قبل از کشت
• تهیه محلول آب و صابون و پاشیدن آن روی گیاهان
• برداشتن لاروها از روی گیاهان و از بین بردن آنها به محض مشاهده کرمها
• استفاده از باکتری های طبیعی BT
• استفاده از زنبورهای براکونید (از مشخصه های حضور و اثر گذاری این زنبورها وجود کیسه های سفید رنگ حاوی تخم این حشرات بر روی پشت بدن کرم هاست).
• استفاده از شکارچی های طبیعی مانند زنبور تریکوگراما و کفشدوزک‌ها

منبع: زرین‌دان جنوب